گفتگوی مهر با معاون وزیر بهداشت؛
دلیل رفتار عجیب كرونا چیست
معاون وزیر بهداشت می گوید كه موذی گری كروناویروس عامل اصلی حیات آن است، ویروسی كه بر خلاف اجدادش در حالت ضعیف هم همچنان آدم می كشد و مبتلا می كند.
خبرگزاری مهر - گروه دانش و فناوری؛ ۵ ماه از ورود کروناویروس (کووید ۱۹) به ایران می گذرد و در طول این مدت اخبار و اطلاعات بسیاری درباره این ویروس، رفتار، علایم بیماری، دارو و درمان بیماری انتشار یافته است. شاید تنوع اطلاعات و اخبار در هیچ پدیده دیگری به اندازه کرونا نباشد. اخبار و اطلاعاتی که نمی توان آنها را با صابون شست و همچون این کروناویروس موذی در سطح ذهن انسان ها می نشیند و همه را مشوش کرده است.
در گفتگو با دکتر علیرضا رئیسی، معاون بهداشتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به این مساله پرداختیم که آیا درباره رفتار ویروس کرونا تحقیقاتی در کشور صورت گرفته است یا خیر. اگر صورت گرفته پس چرا اطلاع رسانی آن از طرف مسئولان ضعیف بوده و اگر نه دلیل آنچه بوده است.
آخرین اطلاعات و اقداماتی که برای آموزش مردم می توان از آن بهره جست چیست و چرا پس از ۵ ماه هنوز مرجع مشخصی برای آگاهی بخشی و اطلاع رسانی درباره خاصیت های خود ویروس کرونا در کشور وجود ندارد.
*به نظر شما رفتار ویروس کرونا تابحال چه روندی را طی کرده است و با وجود تحقیقات بسیاری که در ایران و دنیا در حال انجام می باشد چرا تابحال بشر نتوانسته است به یک درمان و داروی مشخص برای این بیماری نائل شود.
رئیسی: ساختار ویروس کرونا به شکلی است که بنظر می رسد مجموعه ای از چند ویروس می باشد. یک تکه هایی از ویروس شبیه هپاتیت سی، یک بخش هایی شبیه ایدز (HIV)، یک بخش هایی شبیه آنفولانزا است و این ساختار عجیب و غریب سبب رفتارهای عجیب و غریب شده است. همین موضوع هم سبب شده داروهایی که برای این بیماری تجویز می شود در عمل هیچ تأثیر قطعی نداشته باشد. هر دارویی هم که شنیده شد مؤثر است پس از مدتی گفتند که مؤثر نیست. دلیل اش شاید همین ساختار چندگانه ویروس می باشد. در مورد بیماری های دیگر دارو اختصاصی بر همان ویروس اثر می کند.
ساختار ویروس کرونا به شکلی است که بنظر می رسد مجموعه ای از چند ویروس می باشد. یک تکه هایی از ویروس شبیه هپاتیت سی، یک بخش هایی شبیه ایدز (HIV)، یک بخش هایی شبیه آنفولانزا است و این ساختار عجیب و غریب سبب رفتارهای عجیب و غریب شده است و سبب شده داروهایی که برای این بیماری تجویز می شود در عمل هیچ تأثیر قطعی نداشته باشد برای درمان کروناویروس، داروهای مختلفی همچون داروهای مقابله با ایدز، اینترفرون، رمدیسیویر، فاویپراویر، کرولکین، تامیفلو استفاده شده است اما هیچ دارویی حالا در دنیا بعنوان داروی قطعی و اثربخش برای کرونا ویروس وجود ندارد. بنا بر این تولید واکسن آن هم سخت خواهد بود.
اما برمبنای آخرین اطلاعات علمی که وجود دارد نکته این است که موتاسیون عجیبی در کروناویروس رخ نداده است. یک تغییرات کوچکی در ویروس رخ داده که به آنها بریفت یا شیفت گفته می شود. زمانی که موتاسیون در یک ویروس رخ دهد ممکنست رفتار ویروس بطور مشخص تغییر کند. اخیرا در مجله «سل» نتایج یک مطالعه به چاپ رسیده که توانسته اند یک موتاسیون در کروناویروس پیدا کنند که D۱۶۴ آن به G۱۶۴ بدل شده است. رفتار شناسی ویروس را مطالعه کرده اند و دیده اند که اثر این تغییر، مسری تر شدن ویروس می باشد اما در همان مقاله ذکر شده که این تغییر روی پاتوژنوسیتی ویروس و یا همان بیماری زایی ویروس تأثیر نداشته است.
وقتی رفتار ویروس را بررسی می نماییم مسائل مختلفی می بینیم. برخی می پرسند آیا این درست است که وقتی ویروس علایم خودرا نشان میدهد و ریه ها درگیر می شوند، دیگر کار از کار گذشته است؟ باید اظهار داشت که در یک مورد ابتلاء مسائل مختلفی وجود دارد. موارد بسیار زیادی وجود دارد که این ویروس فرد را مبتلا می کند و فرد متوجه نمی گردد و خوب می شود. یک درصدی از افراد هم ممکنست علایم بسیار خفیفی مانند سردرد، گلو درد و بدن درد کمی داشته باشند. یک درصدی از افراد هم هستند که علایم خفیف دارند و نیازی هم به درمان ندارد و این افراد در منزل با استراحت خوب می شوند. یک سری از افراد هستند که علائمی دارند اما نیاز به بستری ندارند و می توان درمان سرپایی برای آنها انجام داد. یک سری از افراد هم نیاز به بستری پیدا می کنند.
درمان پذیرفته شده در کشور، هیدروکسی کلروکین و یک تب بر است. علایم هم بسیار متفاوت می باشد. علائمی که از سردرد، گلو درد، سینوزیت، سرفه خشک، درگیری تنفسی، کاهش حس بویایی و چشایی، درگیری علایم گوارشی را شامل می شود.
*ویروس کرونا شرایط متفاوتی با سایر ویروس ها داشته بعنوان مثال گفته می شود روی سطوح مختلف ماندگاری مختلفی دارد. هر تحقیقی به یک نوع سطح و میزان ماندگاری اشاره می کند. بعضی می گویند این ماندگاری هم زیر سوال است و دقیق نیست و هنوز اثبات نشده است. به نظر شما چرا اینقدر با اطلاعات متفاوت و ضد و نقیض درباره رفتار شناسی ویروس مواجه هستیم و چرا اساساً پاسخگویی درستی دراین زمینه در کشور ما صورت نمی گیرد؟
رئیسی: در مورد ماندگاری بر روی یک سطح باید به این نکته توجه کنید که همیشه باید هر سطحی را آلوده در نظر بگیرید، حتی اگر آن سطح ضدعفونی شده باشد و یا تستی روی آن انجام شده باشد در نهایت آنرا آلوده بدانید. بطور مثال یک ایستگاه اتوبوس هر پنج دقیقه هم ضدعفونی شود باز هم تضمینی وجود ندارد که فردی در بین این پنج دقیقه با دست آلوده سطح میله ها و صندلی های اتوبوس را لمس نکرده باشد و شما بعنوان فرد بعدی آن آلودگی را جذب نکرده باشید. فرض کنید دست شما کاملاً آلوده است بدین سبب نمی توان به سمت استریل کردن سطوح پیش رفت.
راهکار این مساله این است که بدانید راه انتقال چیست و باید سبک زندگی خودرا تغییر بدهیم و دست آلوده را به سمت چشم، بینی و دهان نبریم. نکته بعدی این است که باید مرتب و در هر فرصتی دست ها را بشوییم. سفارش اصلی این است که افراد دستکش نپوشند چونکه هم اعتماد کاذب به وجود می آورد و هم ممکنست درآوردن نامناسب دستکش سبب آلودگی فرد به کروناویروس شود.
بحث اصلی در تحقیقات این است که باید کاربردی باشند و در رفتار مردم تأثیرگذار باشد. یک نمونه درباره ماندگاری ویروس بر روی سطوح می گویم. شما باید در همه حال بدانید که سطوح آلوده هستند. این یک تکنیک است. اتاقی را تصور کنید که تمام نقاط آن و تمام سطوح وسایل در آن رنگ شده است و شما نباید دست تان رنگی شود، میزان مراقبت از آلوده نشدن به ویروس در بیماری های عفونی هم همین قدر است. البته در بعضی از خانواده ها همه وسواس پیدا کرده اند و ما سفارش نمی نماییم که تا این حد از استریل کردن را رعایت نمایند. بلکه باید در یک حد معقولی شستشو را انجام دهند. سفارش های اصلی و پروتکل های بهداشتی را انجام دهند.
* تحقیقات هم درباره ویروس کرونا شرایط متفاوتی با سایر بیماری ها دارد. پژوهشگران از جنبه های مختلفی این ویروس را بررسی نموده اند، وضعیت تحقیقات کشور ما در زمینه خاصیت های کروناویروس چگونه است؟
رئیسی: درباره تحقیقات ویروس شناسی کرونا باید بگویم که جمهوری اسلامی ایران یکی از کشورهایی است که بیشترین مشارکت را در حوزه تحقیقات کروناویروس داشته است و جز ۱۰ کشور اول دنیا است که دراین زمینه تحقیق می کند. آنقدر تعداد پژوهش ها و مقالات بالا است بسیار مورد توجه قرار گرفت. مقالات و تحقیقات مشترک ایران با سایر کشورها هم بسیار انجام شده و بعضی از تحقیقات مشترک ما با ۸ کشور در حال انجام می باشد.
تحقیقات ژنتیکی و ویروس شناسی نیز انجام می شود اما یک نکته مهم وجود دارد که کروناویروس، ویروس خاصی است. در این مدتی که آمده موتاسیون خاصی بر روی آن انجام نشده و مانند آنفولانزا نیست که در مدت اول تا انتهای پاییز بیش از ۲۷۰ موتاسیون داشته باشد. یکی از دردسرهای کروناویروس هم این است که در آن موتاسیون رخ نداده است. رفتار کروناویروس (کووید ۱۹) حتی مانند اجداد این ویروس همچون مرس و سارس و ۴ گونه دیگر کروناویروس و سرماخوردگی نیست و با آنها متفاوت می باشد.
چرا سارس و مرس از بین رفتند و همه گیر نشدند اما برای کرونا این مساله رخ نداد. مشکل اصلی با کروناویروس همین ادامه حیات با وجود ضعیف بودن است و از همین رو در مدت طولانی افراد بیشتری را مبتلا می کند. ضمن اینکه با آنکه کشندگی کرونا از مرس، سارس و آنفولانزا کمتر است اما یکی از دلایلی که همه از کروناویروس می ترسند این است که رفتارهای عجیب و غریب و موذیانه دارد و افراد زیادی را آلوده می کند شاید سوال شود که چرا سارس و مرس از بین رفتند و همه گیر نشدند اما برای کرونا این مساله رخ نداد. نکته مهم در اینجا این است که هرچه میزان کشندگی و پاتوژنتیسیتی یک ویروس بالاتر باشد شانس توقف آن خیلی بیشتر است چون افرادی که مبتلا می شوند می میرند و دیگر زنده نیستند که بخواهند بیماری را به فرد دیگری منتقل کنند. سارس و مرس بالای ۳۵ درصد مرگ و میر دارند و اتفاقاً مشکل اصلی با کروناویروس همین ادامه حیات با وجود ضعیف بودن است و از همین رو در مدت طولانی افراد بیشتری را مبتلا می کند. ضمن اینکه با آنکه کشندگی کرونا از مرس، سارس و آنفولانزا کمتر است اما یکی از دلایلی که همه از کروناویروس می ترسند این است که رفتارهای عجیب و غریب و موذیانه دارد و افراد زیادی را آلوده می کند.
نکته دیگر درباره کروناویروس این است که میزان آلایندگی از یک فرد به فرد دیگر متفاوت می باشد. یک واژه ای در رفتارشناسی ویروس وجود دارد با عنوان «super Spreader» یعنی پخش سریع. برخی افراد سوپر اسپریدر هستند برخی افراد سیستم ایمنی بدن شأن به شکلی است که وقتی ویروس وارد بدن شأن می شود ویروس به سرعت تکثیر می شود و آنرا به سرعت پخش می کنند. این افراد بسیار خطرناک هستند و تعداد زیادی از افراد آلوده می شوند. بعنوان مثال وقتی می گوئیم در یک عروسی ۴۰۰ نفره ۱۰۰ نفر مبتلا شده اند دلیل اش وجود یکی از این نمونه ها است.
* تحقیقاتی که به آن اشاره کردید بیشتر در حوزه های دارویی و درمان بیماری کرونا مؤثر بوده است، در حوزه تحقیقات بهداشتی چه کارهایی در کشور انجام شده است؟
رئیسی: در حوزه تحقیقات بهداشت درباره کروناویروس هم در طول این مدت تحقیقات بهداشتی و اپیدمیولوژی زیادی انجام شده است. بعنوان نمونه تفسیر مطالعات گوناگون در زمینه اپیدمیولوژی و تأثیر تست های سرولوژی بر اساس تحقیقات بهداشتی بوده است. در حوزه بهداشت هم تحقیقات زیادی در حال انجام می باشد که نتایج آن به تدریج درحال پخش است. همین طور مطالعات بزرگی دراین زمینه در حال انجام می باشد. برای این تحقیقات محیط فضاهای عمومی همچون برخی پاساژها، برج های تهران و حتی ساختمان وزارت بهداشت از منظور وجود کروناویروس کنترل و تحقیق شده اند.
* نکته ای که از شروع شناسایی نخستین مورد کروناویروس تابحال اذهان را به خود مشغول کرده است این است که چه مرجع و چه منبعی برای اطلاعات و تحقیقات بیماری کرونا معتبر است. اینکه هر فرد باخبر و هر مکانی که در آن تحقیق صورت می گیرد می تواند منبع اطلاع رسانی کرونا باشد نیاز به رسیدگی دارد. مردم آخرین اطلاعات علمی درباره کرونا را باید از کجا دریافت نمایند. این ضعف اطلاع رسانی درباره کروناویروس تا حد زیادی به فراموشی اهمیت بیماری در جامعه هم دامن زده است، برای این مساله چه راهکاری پیشنهاد می کنید؟
رئیسی: اخیرا یک مطالعه رفتارشناسی مردم در زمان بحران کرونا در یک ژورنال خارجی به چاپ رسیده است که نشان میدهد زمانی که موجی از بیماری می آید و نمودار ترس مردم فوق العاده بالا می رود، این ترس بر حضور مردم در اجتماعات تأثیر می گذارد و حضور را فوق العاده پایین می آورد و موج بیماری کاهش پیدا می کند. به محض اینکه ترس با سرعت افت می کند باردیگر حضور بالا می رود و بیماری افزایش می یابد. بدین سبب نشان میدهد که آگاهی و ترس مردم به کاهش بیماری منجر شده و در کل دنیا هم وضع به همین منوال بوده است.
بعد از ۵ ماه بعید است از کسی بپرسید که برای مقابله با کرونا چه کار باید کرد به شما پاسخ ندهد که باید دست هایمان را بشوییم، فاصله داشته باشیم و ماسک بزنیم اما همین دانستن و بلد بودن باید به رفتار اجتماعی بدل شود. زمانی که یک آگاهی و آموزش تبدیل به رفتار شود می توانیم بگوییم آموزش مؤثری است وگرنه در حد اطلاع رسانی باقی می ماند الان و پس از ۵ ماه بعید است از کسی بپرسید که برای مقابله با کرونا چه کار باید کرد به شما پاسخ ندهد که باید دست هایمان را بشوییم، فاصله داشته باشیم و ماسک بزنیم اما همین دانستن و بلد بودن باید به رفتار اجتماعی بدل شود. زمانی که یک آگاهی و آموزش تبدیل به رفتار شود می توانیم بگوییم آموزش مؤثری است وگرنه در حد اطلاع رسانی باقی می ماند. فکر می کنم باید روی تغییر رفتار مردم بیشتر کار نماییم. مردم هم به جایی رسیده اند که افرادی که اطراف شأن بوده اند و آنها را می شناخته اند، همسایه ها و خویشاوندان شأن یا مبتلا شده اند یا بستری و فوت شده اند و از همین رو کم کم باورشان شده است که بیماری خطرناکست.
وزارت بهداشت سخنگو دارد اما اطلاع رسانی از این مقوله جدا است. ما در وزارت بهداشت و ستاد ملی مبارزه با کرونا چند کار در حوزه اطلاع رسانی و آگاهی بخشی انجام داده ایم که یکی از آنها تلفن ۴۰۳۰ است که هر فردی تماس بگیرد اطلاعات جامع و دقیق به مردم داده می شود.
یکی از مهمترین اقدامات در وزارت بهداشت این است که اخیرا مصوب کردیم به افرادی که به مراکز بهداشتی و درمانی مراجعه می کنند پمفلت های اطلاع رسانی داده شود. این پمفلت های آموزشی در دسته بندی های گوناگون تهیه شده اند که به افرادی که کرونا مثبت هستند یک نوع اطلاعات، به افرادی که دارای بیمار کرونایی هستند یک نوع اطلاعات و به افرادی که مبتلا نیستند نیز یک نوع دیگر اطلاعات مورد نیازشان را می دهد. این مساله ابلاغ گردیده و در سراسر کشور اجرایی می شود.
همچنین دانشگاه های علوم پزشکی با صدا و سیما و رسانه های مراکز استان های کشور همکاری می کنند که برنامه های اطلاع رسانی را با گستره بیشتر و حتی به زبان های بومی و محلی آموزش دهند و آموزش را جدی تر پیش ببرند.
*موتاسیون: جهش (به فرانسوی: Mutation) (به انگلیسی: Mutation) یک تغییر ژنتیکی است که صفات زیستی برخی از افراد یک گونه را تغییر می دهد. به عبارت دقیق تر، جهش ها تغییراتی در توالی دی ان ای هستند. جهش ها می توانند در هر ناحیه ای از دی ان ای رخ دهند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب