انتقاد دبیر شورایعالی انقلاب فرهنگی از مقاومت در مقابل توسعه علوم بین رشته ای
دبیر شورایعالی انقلاب فرهنگی با اشاره به اینکه دانش بین رشته ای توان سازگاری با همه علوم را دارد، اظهار داشت: متأسفانه در محیط دانشگاهی حتی در وزارت علوم در رویارویی با بین رشته ای ها مقاومت وجود دارد و تصویب برخی بین رشته ای ها را کماکان به گروه های تک رشته ای می سپارند و استقبال خوبی از آن صورت نمی گیرد.
به گزارش پرتوبلاگ به نقل از ایسنا، دکتر سعیدرضا عاملی در همایش دهمین سال تاسیس دانشکده علوم و فنون نوین دانشگاه تهران با اشاره به اینکه این دانشکده مثال یک توفیق بین رشته ای است، اظهار داشت: دانشکده علوم و فنون نوین که امروز ده ساله شده است، دانشکده ای جدید، با نگاه جدید و با همکارهای تعاملی و بین رشته ای است که امروز از توفیقات زیادی هم در سطح ملی و هم در سطح بین المللی برخوردار بوده و البته چالش های زیادی را هم پشت سر گذاشته است. ابتدا تشکر می کنم از کسانی که با فکر باز بنیانگزار بین رشته ای ها در دانشگاه تهران بودند و پیشتاز نوآوری در دانشگاه های کشور بوده اند.
وی تصریح کرد: از دانشگاه تهران همین انتظار وجود دارد و همچنان که هنوز هم دارای مرجعیت علمی و بین المللی است. یکی از فیلسوفان برتر حوزه علم که به ایران آمده بود تعبیر جالبی داشت و اظهار داشت: خلاقیت خود قانون است. وقتی خلاقیتی به جا و مؤثر داریم، خود آن خلاقیت تبدیل به قانون خواهد شد.
دکتر عاملی ضمن اشاره به این که بین رشته ای ها قادر هستند در فضای علمی کشور با خلاقیت و نوآوری برای حل مسال اثرگذار باشند، اظهار داشت: چاپ ۲۹۴ مقاله بین المللی و عرضه ۹۰ مقاله در همایش های بین المللی و همینطور ثبت ۲ اختراع ملی و چاپ ۷ جلد کتاب، بخشی از توفیقات دانشکده در سال ۱۳۹۹ بوده است و جایگاه برترین ها را به لحاظ ارجاعات علمی به خود مختص کرده است.
استاد دانشگاه تهران ضمن طرح این پرسش که چرا نیازمند بین رشته ای هستیم؟ افزود: پیشرفت علم حاصل جابجایی های انقلابی در تفسیر است که به باعث آن یک پارادایم جانشین پارادایم دیگری می شود. ازاین رو تاریخ علم مهر و نشان انقطاع و عدم پیوستگی را بر خود دارد. از نظر کوهن «پیشرفت های علمی از راه افزایش تدریجی قوانین صورت نمی گیرد و به دست آوردن امور بدیع به صورت انباشتی غیرمحتمل است.
دبیر شورایعالی انقلاب فرهنگی ضمن اشاره به تحول علوم و پیشرفت از راه انقلاب پارادایمی اضافه کرد: در پاردایم تولمی که پارادایم ابتدایی بوده است، ایستا بودن زمین ۱۵ قرن بر جهان علم حاکم بود که نظریه ای غلط از آب درآمد. بعد از آن پارادایم کپرنیک و چرخش زمین بدور خورشید عنوان شد. پارادایم سوم وحدت بحرالعلوم ها یا حکمای مسلمان که پایه وحدت علوم و توحید گرایی در علم را گذاشتند است؛ این دوران که حدود قرن ۱۲ و ۱۳ میلادی است دوران حضور دانشمندان چندرشته ای است که دارای چند علم متفاوت هستند، هم فیلسوف هستند، علم نجوم می دانند، متخصص در طب هستند و به شکلی علوم مختلف را مبتنی بر وحدت علوم دنبال می کنند، و پاردایم عصر حاضر که بین رشته ای، چندرشته ای هم به شکلی وحدت و همکاری علوم را برای فهم و حل مساله دنبال می کند.
به نقل از ایشان، پارادایم های کلانی ناظر به حوزه علم وجود دارد که مهم ترین آنها دانش تجربی مبتنی بر تلاش و خطاست که ضعف آن در ابطال پذیری یافته هاست که باعث می شود یافته ها از اطمینان و اتقان ماندگار برخوردار نیستند. میتوان از نگاه بین رشته ای به عنوان یک پارادایم و الگوواره فهم و حل مسائل حوزه علم سخن گفت. بین رشته ای ها برای کاهش خطاها در فهم و حل مسائل پا گرفتند. نگاه بین رشته ای، نگاه ۳۶۰ درجه به پدیده ها را دنبال می کنند و همه جوانب را در نظر می گیرند. بین رشته ای ها در ادامه علوم تجربی مطرح گردید.
عاملی اظهار داشت: در پارادایم علوم تجربی، دانش تجربی به قدری قدرتمند شد که روش غالب بر همه علوم طبیعی، مهندسی، اجتماعی و انسانی شد و روشی را که مبتنی بر علوم تجربی بود روش علمی تلقی کردند. خصیصه آزمون و خطا، یافته های علوم تجربی را بر قاعده ابطال پذیری ابتناء بخشید و عدم قطعیت را بعنوان اصل حاکم بر همه یافته ها قرار داد و این صرفا یک قرارداد یا امر اعتباری نبود، بلکه یک امر ذاتی در رابطه با خطاپذیری انسان بود.
استاد دانشگاه تهران در ادامه با تشریح پارادایم چندرشته ای یا بین رشته ای اضافه کرد: این پارادایم به معنای پیوند دو چیز با یکدیگر و تبدیل شدن آن دو به یک امر ترکیب شده است و می تواند به معنای ارتباط دو چیز با حفظ استقلال یکدیگر برای توسعه فهم نسبت به یک امر باشد. بدون همکاری چند رشته ای علم مفید و موثر جریان پیدا نمی کند.
دکتر عاملی ضمن اشاره به طرح مبحث توسعه پایدار و این که طرح آن به این علت بود که دانش های تک رشته ای قادر به حل بزرگ مساله های جهانی نبودند، اظهار نمود: نگاه تک رشته ای منتهی به فشارهای انسانی، اجتماعی و زیست محیطی گسترده شده و می شود همانطور که می بینید با گسترش فناوری ها به محیط زیست خسارت های فراوان وارد شده است.
وی ادامه داد: اساسا علم یک جریان آزاد فهم است و محدود کردن آن به یک نگاه خاص نوعی کوری عاشقانه را به همراه خواهد داشت. علم رشته ای با تبدیل دانش به ابعاد جزئی تر و کوچک تر، گرفتار انزواری آکادمیک می شود. نگاه تک رشته ای فراموشی حقیقت های پیرامونی را به دنبال دارد و جهت مطالعات رشته ای در یک مسیر هدفمند در رابطه با یکدیگر قرار ندارد.
دبیر شورایعالی انقلاب فرهنگی اضافه کرد: اما دانش بین رشته ای توان سازگاری با همه علوم را دارد؛ دانش بین رشته ای به همه علوم احترام می گذارد و از یک منش دوستانه به رویکردهای مختلف علم برخوردار می باشد.
وی افزود: برخلاف دانش تک رشته ای که از یک خصلت سلسله مراتبی، خشن و نفی کننده برخوردار می باشد. دانش بین رشته ای یک دانش سازگار با هم رشته های علوم است و از طبعی منعطف برخوردار می باشد. فهم جامع و آزاد حقیقت، یکپارچه سازی عناصر فهم و دور شدن از یکجانبه نگری و مطالعات کاریکاتوری لزوم بین رشته ای ها را بیان می کند. نگاه کاریکاتوری، محصول کاریکاتوری را خلق می کند و مشخصه اصلی آن عدم تناسبت و توازان است.
دکتر عاملی، ضمن بیان پارادایم سوم یعنی پارادایم شبیه سازی اظهار داشت: در تبیین پارادایم شبیه سازی هستی به منظور دور شدن از یکجانبه نگری و مطالعات کاریکاتوری سوال اساسی این است که چرا امروز خط مقدم علوم تجربی، رفتاری و انسانی سمت گیری بازگشت به منطق «طبیعت ناب» را پیدا کرده است؟ پاسخ این است که علم در نقطه اوج خود با «خطا پذیری» و «ابطال پذیری» تشخص پیدا می کند. اندیشمندان به دنبال دانش قابل اعتماد هستند. بعنوان نمونه از شبیه سازی هستی میتوان به آغاز جدی صنعت ترمیم اشاره نمود که مساله یادگیری از طبیعت با مهندسی بافت آغاز شد. در واقع با نگاه شبیه سازی، تلاش می شود قاعده های طبیعت ناب را کشف کرد و آنها را تبدیل به یافته های تعمیم یافته نمود.
استاد دانشگاه تهران ضمن تبیین جایگاه دانش یکپارچه بعنوان الگو واره دانشی جدید که با رویکرد بین رشته ای و شبیه سازی قابل جمع است، اظهار داشت: خواستگاه دانش یکپارچه نوع نگاه به بازاریابی بود که منجر به IMCشد. به دنبال آن هر نوع نگاه فراگیر به متغیرهای در رابطه با شناخت یک پدیده در دوره زمانی مشخص را دنبال می کرد، نوعی دانش یکپارچه به حساب می آمد.
دکتر عاملی ضمن اشاره به اینترنت همه پدیده و پیوندهای ترکیبی علوم بعنوان یک مساله بین رشته ای با مولفه های گسترده، اظهار داشت: روش های ترکیبی رویکرد جامع نگر به همه پدیده ها دارد مانند این که وارد جهان رقومی در مقابل جهان شیئی شده ایم. جهان رقومی که در بستر دیجیتال است، دامنه خطرزایی و خلاقیت های مثبت ما را بالاتر برده است. جهان مجازی توان فراهم کردن آرامش انسان و هم توان خلق برخی اعتیادها را دارد. این حوزه ها احتیاج به کار اساسی دارد و ابر مسائلی به حساب می آید که با رویکرد بین رشته ای و دانش یکپارچه میتوان به آن پرداخت.
استاد دانشگاه تهران ضمن اشاره به روش های ترکیبی و رویکرد جامع نگر به پدیده های جهانی اظهار داشت: مسائل علوم مهندسی و علوم انسانی ابعاد و مقیاس جهانی پیدا کرده است؛ متغیرهای مداخله کننده در فهم پدیده ها متکثر شده است و ناگذیر بدون همکاری چندرشته ای امکان فهم پهنانگر و ژرفانگر و در عین حال جامع نگر فراهم نیست.
به گزارش مرکز خبر شورایعالی انقلاب فرهنگی، دکتر عاملی به لزوم استفاده از روش های تحقیق ترکیبی در پیوند با رویکرد چندرشته ای اشاره نمود اظهار داشت: طبیعتاً چندرشته ای ها نیازمند روش های تحقیق متنوع هم هستند. در کتاب «روش های تحقیق در مطالعات فرهنگی و رسانه» که توسط دانشگاه تهران چاپ شده است، ۴۰ روش متفاوت برای تحقیقات فرهنگی مطرح کرده ایم. در راه رشد روش های تحقیق و تحت تأثیر بوجود آمدن "دانش یکپارچه"، روش های تحقیق از شکل مرسوم آن که یا روش های کمی بود و یا روش های کیفی، وارد رویکرد روش های ترکیبی شده است تا بتواند شناخت پدیده ها و روابط بین آنها را جامع تر و عمیق تر درک کند.
دبیر شورایعالی انقلاب فرهنگی ضمن اشاره به لزوم خروج از دلبستگی ها و وابستگی های رشته ای اضافه کرد: کنار گذاشتن فرضیات قبلی و وابستگی های متعصبانه رشته ای کلید اصلی برای موفقیت مطالعات چند رشته ای است.
وی ادامه داد: متأسفانه در محیط دانشگاهی حتی در وزارت علوم هم ما شاهدیم در رویارویی با بین رشته ای ها مقاومت وجود دارد و تصویب برخی بین رشته ای ها را کماکان به گروه های تک رشته ای می سپارند و استقبال خوبی از آن صورت نمی گیرد. خیلی از اساتید اساسا علم را تک ساحتی و تک رشته ای می دانند و مابقی را شبه علم به حساب می آورند. دانشگاه هم سازکار مشخصی برای تشویق و ترغیب برای همکاریهای بین رشته ای فراهم ننموده است. بنابراین نیازمند یک انقلاب بزرگ علمی هستیم، انقلاب شناختی و پذیرش انعطافی. در واقع علم بین رشته ای، فرارشته ای و چندرشته ای جدید، دانش جامع را نتیجه همه جانبه نگری و چند رشته ای نگاه کردن به پدیده ها می داند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب