چالش های آموزش اخلاق پزشکی به دانشجویان
به گزارش پرتوبلاگ در بررسی های یک مطالعه در مورد چالش های آموزش اخلاق پزشکی به دانشجویان، مشخص شد که اثرگذاری و بازده عرضه درس اخلاق پزشکی برای تغییر در رفتار و نگرش فراگیران قابل قبول نیست. مقابله با چالش های موجود نیازمند تلاش گروه اخلاق پزشکی جهت استفاده حداکثری از منابع موجود و تعامل اثربخش با سایر بخش های دانشگاهی است.
به گزارش پرتوبلاگ به نقل از ایسنا، برای توسعه اخلاق پزشکی در دانشگاه های علوم پزشکی ایران، فعالیتهای گوناگونی انجام شده است. این فعالیت ها شامل تدوین برنامه راهبردی اخلاق پزشکی، راه اندازی دوره های تحصیلات تکمیلی اخلاق پزشکی، انتشار مجلات علمی اخلاق پزشکی و... بوده است.
دوره آموزش اخلاق پزشکی در دانشکده های پزشکی ایران شامل دو واحد درسی است که در زمان ورود به مقطع بالینی، به دانشجویان تدریس می شود.
در این دوره سرفصل های مختلفی مانند تعهدات و رفتار حرفه ای، نظریه های اخلاقی، رضایت آگاهانه، رابطه پزشک و بیمار، رازداری و حقیقت گویی، خطاهای پزشکی، تعارض منافع و... آموزش داده می شود.
مطالعات در کشورهای مختلف نشان داده که آموزش اخلاق پزشکی با چالش هایی مانند نبود توافق درباره بهترین شیوه آموزش اخلاق حرفه ای، رفتار غیر اخلاقی اساتید بالینی، کمبود مدرس دارای تخصص اخلاق پزشکی و... روبرو است. بر همین اساس، پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی تهران با انجام مطالعه ای چالش های آموزش اخلاق پزشکی را از دیدگاه دانشجویان و اساتید مورد بررسی قرار دادند.
این مطالعه به صورت کیفی انجام شد و پژوهشگران با ۲۳ نفر از اعضای هیئت علمی، دانشجویان انترن و رزیدنت دانشگاه علوم پزشکی تهران مصاحبه کردند.
بررسی این مصاحبه ها نشان داد که چالش های آموزش اخلاق پزشکی در سه دسته «کریکولوم یا برنامه درسی پنهان»، «ضرورت تکمیل برنامه آموزشی اخلاق» و «عوامل اجرایی و مدیریتی کلان» طبقه بندی می شوند.
چالش «برنامه درسی پنهان»؛ به درس ها، ارزش ها و دیدگاه هایی اشاره دارد که توسط فراگیران آموخته می شود، اما دانشگاه علوم پزشکی تهران برای آموزش آنها برنامه روشنی ندارد. شرکت کنندگان در این مطالعه بی اخلاقی اساتید و کارکنان و نبود محیطی مناسب برای رعایت اخلاق را دلیلی موجه برای بی اخلاقی خود می دانند. به عبارتی اگر موانعی خارج از کنترل آنها، رفتار استاندارد اخلاقی را ناممکن می کند، دیگر نباید انتظار رفتاری اخلاقی داشت.
در این مطالعه مواردی مانند نبود زمینه مناسب رعایت اخلاق، سوق داده شدن به سمت نافرمانی های مدنی، جایگاه مهم اساتید بی اخلاق در بی اخلاقی فراگیران، وجود رویکرد بهانه تراشی برای بی اخلاقی، بعنوان زیرمجموعه های چالش «برنامه درسی پنهان» مطرح شده اند.
شرکت کنندگان در این مطالعه معتقدند که فرصت هایی برای بهره برداری از برنامه درسی پنهان وجود دارد که به خوبی استفاده نمی گردد. برای مثال؛ برنامه درسی پنهان در تربیت اخلاقی فراگیران نسبت به برنامه درسی آشکار، تأثیر بیشتری دارد و مطرح گردیده است که رفتار عملی اساتید در بالین، بسیار موثرتر از گفته های نظری اساتید اخلاق هستند. همینطور انتظارات اخلاقی از طرف مردم سبب شده که پزشکان اهمیت رفتار اخلاقی و ضرورت رعایت آنرا بیشتر از پیش حیاتی بدانند. مطالبه و شکایت مردمی سبب توجه به اخلاق شده است. بعلاوه باید از حضور اساتید بالینی که از دغدغه اخلاقی برخوردار می باشند و می توانند الگوی اخلاقی محسوب شوند، استفاده بهینه کرد.
در این مطالعه به «ضرورت تکمیل برنامه آموزش اخلاق پزشکی» اشاره شده و مطرح گردیده است که این برنامه آموزشی نیازمند تکمیل و اصلاح است. آموزش فعلی پاسخگوی نیازها و نگرانی های جاری نیست. این آموزش ها در دو دسته «آموزش های غیر پاسخگو» و «آموزش های ناکارآمد» دسته بندی شده اند.
شرکت کنندگان این مطالعه باور دارند که آموزش اخلاق پزشکی دارای نقص در محتوا است، همینطور واقع بینانه نبودن، برنامه ریزی و زمان بندی نامناسب و نامناسب بودن شیوه تدریس و کلاس داری از دیگر مشکلات این بخش است. همینطور عنوان شده که این آموزش ها از آن جهت ناکارآمد هستند که رفتار اخلاقی فراگیران را تغییر نمی دهند، اثر غالب دوره بر روی دانشجویان اخلاق مدار است و همینطور بحث های نظری به صورت سطحی تدریس می شوند.
در این مطالعه عنوان شده که عوامل اجرایی و مدیریتی کلان شامل «عدم ممیزی کارآمد»، «عوامل مدیریتی گروه اخلاق» و «عوامل مدیریتی بیمارستانی» از دیگر چالش های آموزش اخلاق پزشکی است. عدم حساسیت سیستم نسبت به رعایت اخلاق، مهم نبودن اخلاق در گزینش متقاضیان پزشکی، عدم نفوذ حاکمیتی گروه اخلاق، ضعف اجرایی گروه اخلاق، بار کاری نامتعارف فراگیران و ضرورت فراهم شدن زمینه اصلاح اخلاقی همچون چالش های این بخش هستند.
پژوهشگران این مطالعه در مورد عدم ممیزی کارآمد، می گویند که سازوکار کارآمدی برای ارزیابی و امتیازدهی وضعیت عملکرد اخلاقی افراد و مجموعه ها و هم اصلاح آنها وجود ندارد. قوانین و مجریان، حساسیت قابل توجهی در مورد رعایت اخلاق ندارند. همینطور معیارهای اخلاق دانشگاهی در گزینش دانشجویان پزشکی، چندان با اهمیت نیستند. به قول یکی از اعضای هیئت علمی شرکت کننده در این مطالعه: بخشی از بی اخلاقی ها به خاطر نوع گزینش برای پزشکی است که صرفا هوش و مهارت تست زنی، معیار است و هیچ بررسی در مورد جنبه های اخلاق متقاضیان صورت نمی گیرد.
در این مطالعه عنوان شده که گروه اخلاق پزشکی بعنوان مجری و دیده بان اخلاق پزشکی در دانشگاه، در چانه زنی با مسؤلان بالادستی برای پیگیری الزامات آموزش موثر اخلاق و تضمین اجرای کدهای اخلاقی ضعیف عمل می کند. همینطور وظایف و مأموریت های آن، از سوی نهادهای بالادستی نادیده گرفته می شود و کدهای اخلاقی تصویب شده در سطح قابل قبولی مورد توجه مجریان قرار نمی گیرند.
در این مطالعه درباره عوامل مدیریت بیمارستانی موثر در آموزش اخلاق پزشکی عنوان شده است که در فعالیتهای محیط بیمارستانی، مدیریت ناعادلانه و توزیع نامتعارف کارها وجود دارد و این باعث می شود تا فراگیران توانایی انجام کدهای اخلاقی را نداشته باشند. دانشجویان بیان کردند، بار کاری زیاد رزیدنت سال اول، او را در حد نیازهای پایه مانند خواب نگه می دارد و اجازه رشد اخلاقی به او نمی دهد.
در این تحقیق مطرح شده که یکی از ملزومات توسعه اخلاقی این است که فراگیران احساس کنند که تمهیداتی برای اعتراض به بی اخلاقی و یا اصلاح آن وجود دارد، همچون وجود یک سامانه حمایتی که اعتراض و گزارش فراگیران در مورد شخص بالادستی را مورد حمایت قرار دهد. شرکت کنندگان در این مطالعه عنوان کردند که تمایل به رفتار اخلاقی دارند، اما مورد حمایت سازمانی قرار نمی گیرند و انگیزه خویش را همسو با اهداف سازمانی نمی بینند، ازاین رو بعد از چندی حساسیت خویش را از دست می دهند.
به گفته محققان این پژوهش؛ اثرگذاری و بازده عرضه درس اخلاق پزشکی برای تغییر در رفتار و نگرش فراگیران قابل قبول نیست. مقابله با چالش های موجود نیازمند تلاش گروه اخلاق پزشکی جهت استفاده حداکثری از منابع موجود و تعامل اثربخش با سایر بخش های دانشگاهی است.
پژوهشگران این مطالعه می گویند: دانشگاه علوم پزشکی تهران، در مقام سازمانی پویا باید نسبت به توسعه آموزش اخلاق پزشکی در محیط خود بخصوص بیمارستان ها، دغدغه نشان دهد و از هدف گذاری، برنامه ریزی و نظارت برخوردار باشد تا فعالیتهای هم سو با این برنامه ها را تقویت کند و فعالیتهای ناهمسو را منفعل کند.
محققان این طرح تحقیقاتی؛ پیشنهاداتی را برای حل چالش های اخلاق پزشکی عرضه دادند:
- عرضه برخی مباحث درسی اخلاق پزشکی بدون تخصیص زمان تدریس و حضور مدرس،
- افزایش نفوذ حاکمیتی گروههای اخلاق پزشکی،
- آموزش متناسب با حقیقت های محیط بالین و زمینه های اخلاقی فراگیران،
- همکاری نظام مند گروههای اخلاق پزشکی با سایر گروههای آموزشی و اساتید بالین گر،
تلاش در تعمیق فلسفه اخلاق پزشکی با نگرشی اسلامی و دوری از بیان تیتروار سرفصل های مکاتب فلسفی مختلف،
و زدودن زمینه ها و علل توجیه رفتار غیر اخلاقی فراگیران.
در انجام این تحقیق امیرحسین مردانی، محمد حسن پور، شهلا خسروی، علیرضا پارساپور و امیر احمد شجاعی؛ پژوهشگران مرکز تحقیقات اخلاق و تاریخ پزشکی و گروه پزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی تهران با یکدیگر مشارکت داشتند.
یافته های این مطالعه آذرماه سالجاری، به صورت مقاله علمی با عنوان «چالش های آموزش اخلاق پزشکی از دیدگاه اساتید و دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تهران: یک گزارش کوتاه» در مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران انتشار یافته است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب